Ermeni Zerdüştiliği / Armenian Zoroastrian,

 Ermeni Zerdüştiliği / Armenian Zoroastrian,

Bu isimde bir çalışma yayınlanmış, Armenian Zoroastrian by M.L. Chaumoun.

Yanlış anlaşılmaya karşı , burada kasdedilenin M.Ö zamanlar olduğunu hemen belirteyim.Yani Armenia diyor ama bu isim ve ülke ile yaşayanlar acaba MS 400 yıllarında Hristiyan olup, zamanla farklı lisan konuşan ve Ermeni adlandırılan millet mi ?

Değil.

Ya da eğer öyleyse bu iş karışık ve nedense çıt yok.

Mesela yazar , hem de Xenophon'dan M.Ö. 400 lerdeki Anabasis ten çok çarpıcı bir bilgi aktarıyor :

''Another interesting fact noted by Xenophon is that the Persian language was understood and spoken in remote villages of Western Armenia (Anabasis 4.5.10, and 5.34).''

-Xenophon çok ilginç bir gerçekten bahsetmiş. Pers dili, Batı Armenia'nın uzak noktalarındaki köylerde konuşuluyor, anlaşılıyormuş.

Bu Pers dili nedir acaba desek, akla ilk gelen elbette Eski İrani dediğimiz ve (H)akamenian hanedanının dilidir.

Yoksa şimdiki Farsça ve medieval zamanlarda geliştirilen Dari ile hiç bir alakası yok.

Yazar o zamanlar Armenia'da Zerdüştilik dışı minör elementler bulunduğunun söylenebileceğini naklediyor. Yine de eski Armenia inancının genel olarak İrani olduğu, Zerdüştiliğin değişik-bozuk versiyonu denebileceğini yazıyor.

Kadim Armenialıların kutsalları arasında muhtemelen ''Aramazd, esas yaratan ; Anahita, esas ve en tapınan tanrıça ; savaş ve kahramanlık tanrısı Vahagn ; güneş ve ay tanrısı Mihr ve insanlığın kaderine hükmeden Tir ( bu da Grek etkisi taşıyormuş),'' sayılabilirmiş.

Yine epeyi bir farklı kutsal var, semitik olanları da , dahil etmedim.

İskender'den sonra da Grek etkisi artmış.

Bu arada daha da ilginç bir belirlemeden bahsederek bitireyim; Eugene Wilhelm tarafından kaleme alınan ''Analogies in Iranian and Armenian Folklore'' ve ''Spiegel Memorial Volume (Bombay, 1908) pp. 65-83,'' da yayınlanmış makale s.70 de şu yazıyormuş: ''there's word "asman" said to be used in one Armenian dialect...''

Yazıldığına göre Armeni diyalektlerinden birinde ''asman'' kelimesi kullanılıyormuş.

Şimdi bu Mihr yani Mithra (güneş) kavramına tapan, İrani ve bozuk bir Zerdüştiliğe inanmaları muhtemel ve de bir kısmı ''asman-azman'' diyen ve zamanın ''Pers'' dilini konuşup anlayan vatandaşlar daha sonra kendilerine Syriac-İbrani-Aramilerce Kürd denilecekler değil mi ?