Kurmanji Kürdçesinde Arabi Kelimeler Üzerine

Kurmanci Kürdçesinde Q-q harfiyle başlayan kelimeler arasında bulunan Arapça kökenlileri , Michael L.Chyet'in '' Kurdish-English Dictionary , Ferhenge Kurmanci-Inglizi'' lügatinden aldım. Çok sayıda eksik olabilir ama şimdilik bunu tercih etmiş oldum. Toplam 300 civarında kelime saydım ve incelediklerim arasında 55 tane Arapçadan gelen kelimeyi toparladım. Yazar bu kelimelerin tamamı için zaten Arapça olduğuna dair not düşmüş, yani benim bir çabam falan yok ortada. Bu arada az sayıda da olsa kaynağı belirsiz ama Arapça'ya benzeyen kelime var. Yine az sayıda Türkçe olarak niteledikleri mevcut. Yalnız bunların önemli kısmında hatalar var. Yani kaynağı Türkologlar olunca ,

''kılavuz+karga'' metaforuna cuk oturan bir sonuç çıkıyor ortaya ama kendisini suçlamıyorum, zira o da akademisyen olarak elinin altında bulunan ve akademik platformlarda kabul görmüş kaynaklardan faydalanıyor. Bu Türkçelerin bir kısmı zaten Moğolca, bir kısmı da bal gibi İrani olabilir, bir kaç tane Türkçe ( qız-kız gibi) var ama farklı konu geçelim.

İstanbul Hukuk Fakültesine 46 yıl evvel girdiğimde, tedrisat ile Türk edebi ve resmi dilinin belki de %70 kadarlık kısmının Arapça'dan müteşekkil bulunduğunu iddia edersem , mübalağa olmaz kanaatindeyim..

Farsçanın'da herhalde halen yarısı ( eğer fazlası değilse) Arapçadır tahmin ediyorum.

Dolayısıyla Kurmanci de Q-q harfindeki Arapça kökenli kelime sayısı %20 den az görünüyor. Belli ki onca tasalluta rağmen, yine de muhafazakarlığını korumuş. Ama öte yandan da lisanın ilkel kaldığı linguist akademik çevrelerce rahatlıkla söylenecektir, ki doğru. Doğru ama, kelimeler arasında bazılarının aslında Kurmanci karşılıklarının bulunduğunu da not etmek lazım.

Bir de, P.Kreyenbroek ile Christine Allison'un kitaplarında derledikleri mükemmel Yezidi dua , kılam, stranlarına bakıldığında, çok sayıda Arapça kelimenin bulunduğu, bazılarınınsa bizzat Kurmanci ile birlikte şiirlerde kullanıldığını görmek mümkün. Bu ise, kafiye ve anlam verme açısından etkili bir yazım tarzı.

O zaman, her ne kadar muhafazakar ve ilkel kalmış olsa da,kendine has kelimeler barındıran bu lisanla yazılmış sırf şiir değil, düz yazı metinler, masal, roman, coğrafik ve dini konularda kaleme alınmış eserler de bulunmalı(idi).

Demek ki Mustafa Kemal ''muasır medeniyet'' bahanesi altında Arapça'yı ilga edip, medrese ve zaviyeleri kapattırırken öyle görünüyor ki epeyi bir Kürdçe arşivi de yaktırmıştı. Daha evvel de yazdığım gibi Kürdlerin dil , tarih ve edebiyatlarıyla bağlantılarını ebediyen koparmayı hedeflemişti.

Büyük oranda, hatta korkarım tamamen başarılı olmuşa benziyor.

Kelimeler aşağıda, ilgilenenlerin kontrol etmelerinde fayda olabilir,

1) qab = kahpe 2) qal = söylemek, konu 3) qalib = kalıp 4) qam = a. yükseklik, yapı ( vücud olmalı) b. biri ırmak veya havuzda bulunduğunda suyun boynu geçmemesi hali 5) qani = mücadele edilmiş, ikna edilmiş, tatmin olunmuş, gönüllülük 6) qanun = kanun 7) qayil = rıza göstermek vb. ; qebd = ele almak, elle kullanmak, sap , kulp, kabza ( bıçak, kılıç vs) 9) qebile = kabile ,10) qebül = kabül , 11) qeda = şanssızlık, felaket, kaza, hastalık vb., 12 ) qeder = nicelik, miktar, meblağ, an, az bir zaman , 13) qeder = kader, 14 ) qedimin = adım atmak, ileri hareket etmek , 15 ) qedir = saygı, değer, vs , 16) qedife = kadife, 17) qedin= bitirilmesi gerekli, bitirilmiş, aşırı yorgunluk...

Bundan sonrakileri sadece Kürdi de geçen halleriyle yazıyorum, zira tamamının anlamını yazmak zaman alıyor : 18) qedqamet, 19) qefes, 20) qehf, 21 ) qehirandin , 22) qehirin , 23 ) qelafet, 24) qelandin , 25)qelem, 26) qelp ( yanlış, sahte olan hali, diğer benzeyen ve ''kabuk, soyma '' vs anlamlarına gelen Kürdi), 27)qelk, 28) qemis, 29) qenaet , 30) qen'ter , 31 )qer, 32) qesd, 32)qesel, 33) qeseb, 34)qesem, 35)qesr, 36)qet, 37) qetin, 38) qevaztin, 39) qewat, 40) qawi, 41) qewl, 42) qeyd, 43) qirar, 44) qiyas, 45) qimet, 46) qube, 47) qulibin, 48) qumaş ,49) quran, 50) qurs, 51) qurüş, 52) qusandin, 53 ) qusür, 54) qutni, 55) qüt