Rakı Kelimesi Üzerine

 Rakı,

Haftaya dersler başlıyor, dolayısıyla sıklıkla bazı noktalara değiniyorum. Esasen politik yazacaktım, ama bir arkadaş Rakı’dan bahsedince, aklıma geldi. Bu noktalar esasen referanslı, detaylı bilgi ve açıklama gerektiren hususlardır. Ama şimdilik buna zamanım yok ve facebook yazısını hızla yazıp geçiyorum.

Rakı kelimesinde ki gariplik hep aklımdadır. Kısa detaya girmeden bir noktayı açıklığa kavuşturayım; Türkçe ve Moğolca’da ( muhtemelen Tungus-Çorç/Mançu/Evenk dillerinde de aynı olmalı) hiç bir kelime +R harfiyle BAŞLAMAZ !

Tungus ve diğerlerinden de bahsettim zira bu halklara ait köyler de var, kaç tane bilmem ama tesbit ettiğim şimdilik iki adet mevcut Anadolu’da.

Dolayısıyla Türkçe’ye giren ve +R ile başlayan yabancı kelime, önüne bir sesli alarak söylenir(di). Mesela Rus, önüne +U alır ve olur Urus. Rum olur Urum. Ramazan olur Iramazan. Bu son Iramazan örneğin de ise çifte değişiklik var. Diğeri Arabi d-dhal-da seslerinin Kürdi/Farsi’de +Z ‘ye dönüşmesi. Türkçe’de böyle bir kural yok ama ne hikmetse, iddiaya göre bin yıldır Anadolu'yu yöneten Türklerin bazı kelimeleri kendilerinden ziyade başkalarının dillerinin fonetik özelliklerine göre yazıp telaffuz etmeleri de ilginç !

Rakı’ya dönersek, sözlüklerde yazdığına göre (Nişanyan on line sözlüğe bakılabilir) Rakı, Arabi ‘’araki ~ Ar ˁaraḳī عَرَقِى ‘’ den geliyor, aslen Arami/Syriac olabilir elbette, bakamadım ama öyle tahmin ediyorum.

Şimdi tuhaflık burada başlıyor. Kelimenin orjinali Araki yazıyor. Zaten eğer Rakı olsaydı, muhtemelen Türkçe’de önüne +A alıp, Araki olacaktı ki, buna gerek yok orjinali öyle. İşin daha da tuhafı, bir ara Moğolcasının peşine düşmüş ve Araki gibi kelimeyi tesbit etmiştim. Yani Moğollar aynen kendi fonetiklerine uygun kullanmışlar kelimeyi vaktiyle. Mesela daha da tuhafı İbn Battuta 1330 lar da Anadolu'ya geliyor, ve kaydettiğine göre millet Rum’a Rum diyor. Ama Kırım-Volga hattına gidiyor ve Kıpçak vs Türklerle konuşuyor, adamlar Türkçeye uygun Urum diyorlar.

Niye böyle olduğuna dair esaslı düşüncelerim var ama zamanı değil.

Neyse, şimdi nasıl oluyor da Türkçe’de bu kelimenin sesli ilk harfi düşüyor ve Rakı kalıyor ortada. Normalde zaten bin yıldır ülkeyi yöneten Oğuz Türkmenlerine milyar dolar verseniz Rakı dedirtemezdiniz!

İşin içinden çıkamadım bir türlü.

Yezidi Kürdlerin ‘’milli içkileri Arakı’’ içtikleri ifadesini bazı yayınlar da okudum. Ama acaba Yezidi Araki mı diyor, yoksa Rakı mı ?

Peki Alevi Kürdler ne diyorlardı acaba Rakı’ya, mesela Cumhuriyet öncesi ?